Het Self Boundary Awareness-model van Nick Blaser.
Inleiding
De meeste mensen zijn in staat om hun eigen grens te ervaren. Iemand gaat over onze grens of wij zijn er zelf overheen gegaan. In dit artikel wordt de persoonlijke grens aangeduid als de ik-grens. De Zwitsers-Nederlandse psychiater, psychotherapeut en bewustzijnsonderzoeker dr. Nick Blaser heeft het concept ik-grensbewustzijn tot onderwerp van onderzoek gemaakt en een model ontwikkeld dat een buitengewoon hulpmiddel blijkt te zijn voor persoonlijke ontwikkeling en therapeutische begeleiding: het Self Boundary Awareness-model. Het is een op zichzelf staand model dat ontwikkeld is vanuit de systemische psychologie en mindfullnes.
Relaties
Ik-grensbewustzijn leidt tot bewustwording van je eigen mentale innerlijke ruimte. Het verheldert ook hoe we in de wereld en met anderen in contact staan. In het bijzijn van anderen veranderen onze gevoelens, ze gaan op en neer of herhalen zich, zonder dat we begrijpen welke mechanismen hieraan ten grondslag liggen.
- Je komt uitgeblust thuis. Een opbeurend woord van je partner is genoeg om je meteen weer fris en vrolijk te voelen.
- Je vriendin wil je graag iets zeer persoonlijks toevertrouwen. Je stelt je open, luistert naar haar en voelt je na het gesprek uitgeput en zwaar.
- Een vriend vertelt je een anekdote. Je lacht over zijn grappige verhaal en voelt je zorgeloos en licht.
- Je leidinggevende geeft een kritische terugkoppeling. Je merkt dat er iets meespeelt wat met je chef te maken heeft, iets wat niet past in een objectieve verklaring. Je voelt een mengeling van woede en machteloosheid.
We zijn soms geneigd te denken overgeleverd te zijn aan een bepaalde relatiedynamiek of proberen vertwijfeld de relatie te sturen zonder dat de gewenste verandering optreedt.
Ik-grens
De ik-grens onderscheidt ons van de ander en heeft bijvoorbeeld een filterfunctie. Met onze aandacht (attention) zijn we in staat om ten opzichte van onze innerlijke wereld (ruimte binnen de mentale ik-grens) verschillende perspectieven in te nemen. Deze posities leiden allemaal tot verschillende waarnemingen van ons zelf en ook van de ander. Elk mens blijkt tot zes vormen van zelfwaarneming en acht vormen van waarnemen van de ander in staat. De vaardigheden in deze verschillende mentale modi variëren van persoon tot persoon en worden ons in de kindertijd bijgebracht. Het kind imiteert de interpersoonlijke modi van de ouders, weet niet beter en zal deze als volwassene in zijn relaties en op zijn werk herhalen. Een groeiend en goed ontwikkeld ik-grensbewustzijn leidt tot een sterkere ik-grens en een grotere zelfwaardering en tot een meer subtiele zelfwaarneming. Deze kwaliteiten beïnvloeden, ontwikkelen en veranderen de relatie met onszelf en met anderen.
Door ons bewust te zijn van de eigen ik-grens en van de eigen innerlijke ruimte kunnen we bewust verschillende perspectieven innemen. De ik-grens maakt het ons mogelijk om bijvoorbeeld mindfull dan wel cognitief waar te nemen.
Het model
Nick Blaser heeft in de afgelopen tien jaar een model ontwikkeld waarin de persoonlijke innerlijke wereld ruimtelijk wordt voorgesteld. Hij ontwikkelde een interpersoonlijk aandachtsmodel (interpersonal attention management) dat ons helpt tussenmenselijke interacties beter te begrijpen.
Hij introduceert een model en een werkmethode om de ik-grens ruimtelijk zichtbaar en voor therapeutisch werk toegankelijk te maken.
Door gebruik te maken van de ruimtelijke voorstelling van onze innerlijke ruimte, creëert hij een nieuwe taal die het, bijvoorbeeld voor families, mogelijk maakt een respectvolle omgang met elkaar te ontwikkelen. Wanneer ouders beseffen dat kleine kinderen al een mentale ik-ruimte hebben waarin gevoelens, ervaringen en beelden groeien en bloeien, kan de omgang met kinderen veranderen. De binnenwereld van het kind wordt herkenbaar en haast tastbaar invoelbaar. Zulke veranderingen hebben een helende werking.
Het werken met het driedimensionale Self Boundary Awareness-model kan een persoonlijk groeiproces in gang zetten. Door de externalisatie van het onbewuste ik-grensbeeld kan de individuele ik-grens gereconstrueerd. Nick Blaser heeft hier een eigen werkvorm voor ontwikkeld. De weergegeven innerlijke ruimte laat intermenselijke dynamieken en (relatie)patronen zien. Hierdoor worden ook eventuele beschadigingen en trauma’s zichtbaar en komen onderlinge verbanden aan het licht. In de traumatherapie blijkt deze methode een nuttig en niet-hertraumatiserend therapeutisch instrument te zijn. Het werken met het beeld heeft vaak een helende werking.
Het Self Boundary Awareness-model van Nick Blaser kan goed gebruikt worden om steeds terugkomende (relatie)patronen te begrijpen. De hieraan verbonden werkwijze is inzichtgevend, ik-versterkend en transformerend en daardoor goed in te zetten bij bijvoorbeeld: relatiethema‘s, traumaverwerking, communicatieproblematiek, opvoedingsvraagstukken, problemen met ruimte innemen of grenzen stellen, doelen stellen, teambuilding, samenwerking, leiderschap, burn-outpreventie en bij hoogsensitiviteit. Het model draagt bij aan een respectvol omgaan met ruimte en grenzen van onszelf en anderen.
Wetenschappelijk onderzoek
Tot nu toe is in wetenschappelijk opzicht niet verklaard hoe imaginatie in therapeutisch werk werkzaam kan zijn of hoe ruimtelijke opstellingen genezend kunnen zijn. Voor Nick Blaser ligt hier een uitdaging. Zo onderzocht hij samen met bewustzijnonderzoeker Thilo Hinterberger van de universiteit Regensburg en de psychologe Milena Zlabinger neurofysiologisch het verschil tussen de verschillende mentale perspectieven ten opzichte van de verschillende intrapersonele ruimtes. In de EEG’s van de deelnemers konden verschillende modi electrofysiologsich van elkaar onderscheiden worden (Hinterberger 2014).
Een door hen ontwikkelde vragenlijst, de Boundary Protection Scale (BPS-14), werd in het Duits gevalideerd en kan heel divers ingezet worden. Zo toonden Nick Blaser en zijn collega‘s een samenhang aan tussen de sterkte van de ik-grens en mindfulness (zie literatuur).
Self-Boundary Awareness Training (SBAT)
In Basel ontwikkelde Nick Blaser een ik-grens cursus (Self-Boundary Awareness Training). Onderzoek met verschillende vragenlijsten, waaronder ook de BPS-14, liet zien dat deze acht weken durende training het ik-grensbewustzijn en mindfulness deed toenemen en de burn-outscore deed verlagen[1]. De vragenlijst is ook in het Nederlands en Engels vertaald en verkrijgbaar[2].
Ook in Nederland kan deze acht wekende durende cursus gevolgd worden bij een door Nick Blaser gecertificeerde trainer. Deze trainers hebben de opleiding tot “Boundary Awareness Counseler and Coach” bij hem gevolgd[3].
Opleiding
In Nederland wordt voor professionals de opleiding tot Boundary Awareness Counseler and Coach gegeven (BACC). Om aan de opleiding te kunnen deelnemen is het nodig om professioneel met mensen te werken. De opleiding is geschikt voor o.a. therapeuten, psychologen, coaches, counselers, artsen, leraren, leidinggevenden en andere mensenwerkers.
De opleiding bestaat uit drie modules. De basismodule (Masterclass 1) kan los gevolgd worden. De afzonderlijke modules zijn door de Stichting Kwaliteit Beroepsonderwijs (SKB) geaccrediteerd.
Voor meer informatie over de cursussen en opleidingen in Nederland:
Radjani Edel: vormbrekers@gmail.com
Dr. Nick Blaser: Centre for applied Boundary Studies: www.horizologie.ch
Internationale vereniging voor de ontwikkeling van ik-grensbewustzijn
Geïnspireerd door de therapeutische en inzichtgevende werking van het Self Boundary Awareness-model is een internationale vereniging opgericht. The International Society for the Study of Boundaries wil kennis en ideeën te bundelen die het ik-grensbewustzijn en het model van Nick Blaser verder bekendmaken en dit verder te ontwikkelen.
Meer lezen over het werk van Nick Blaser?
- Nick Blaser (2008), Zo ben ik… en jij bent anders, duidelijke grenzen verdiepen een relatie, De Driehoek, Rotterdam.
- Nick Blaser (2011), In en om mij; Grenzen stellen door systeemopstellingen, De Driehoek, Rotterdam.
- Nick Blaser (2012), Gevoelens komen en blijven, oefeningen in mindfulness, De Driehoek, Rotterdam.
- Nick Blaser (2012), Aufmerksamkeit und begegnung, ik grenzen en de kunst van samen zijn, Asanger,
- Hinterberger,T., Zlabinger, M., Blaser, K. (2014). Neurophysiological correlates of various mental perspectives, Frontiers in Human Neuroscience, Vol.8 Art 637, 1-16, doi: 10.3389/fnhum.2014.00637
- Blaser K., Zlabinger M., Hautzinger M., Hinterberger T. (2014), The Relationship between mindfulness and the mental self-boundary: Validation of the Boundary Protection Scale– 14 (BPS-14) and its correlation with the Freiburg Mindfulness Inventory (FMI), Journal of educational and developmental Psychology, vol.4, 1, DOI: 10.5539/jedp.v4n1p155
Bent u geïnteresseerd in andere wetenschappelijke artikelen over dit onderwerp, dan kunt u contact opnemen met Nick Blaser.